همه چیز درباره تجهیزات آشپزخانه صنعتی
همانطور که می دانید، آشپزخانه بستر پخت یا طبخ غذا در خانه یا هر سازمانی است. از نگاه صنعتی، هر سازمانی که به صورت دائمی حجم مشخصی از غذا را برای کارکنان خود یا حجم قابل توجهی برای سفارشات مشتریان خود تولید کند، نیازمند یک واحد پخت است. از آنجا که بهداشت مواد غذایی در تمام مراحل تهیه و پخت، برای سلامت کارکنان و بقای سازمان مهم است، رعایت سرفصل های ایمنی و بهداشت مواد غذایی، اولین رکنی است که در آشپزخانه ها مد نظر کارشناسان قرار می گیرد و نقش موثری در ارزش و کیفیت مواد غذایی خواهد داشت.
به همین منظور، در این چند سطر سعی داریم ضمن آشنا سازی مخاطبان با این صنعت، نقاط کلیدی را به عنوان اطلاعات پایه برای ایجاد یک واحد صنعتی در اختیار مصرف کنندگان قرار دهیم.
آشپزخانه چیست؟!
در گذشته به آشپزخانه های بزرگ “مطبخ” گفته می شده که مختص افراد و مکان های خاص همچون دربار شاهان بوده است. این مطبخ ها معمولا در طبقه زیرین یا در مکانی خارج از ساختمان اصلی قرار داشتند.
لوازم آماده سازی غذا، همچون تنورهای پخت نان و اجاق های پخت گوشت، حوضچه های شستشو، گنجه های نگهداری مواد و ظروف و… نیز جزئی از همین بناها بوده و هرگونه بهینه سازی در فضا و انطباق آن با نیاز کاربران، با استفاده از مصالح ساختمانی انجام می شده است.
تنها وسایلی که به عنوان ابزار کار در مطبخ ها وجود داشت چاقو، تخته، دیگ، ظروف مسی و… بود. با گذشت سال ها و لزوم ارتقای کیفیت محصول، ابزار و فضاهای اشپزخان هنیز به تغییراتی نیاز داشت. لذا واحدهای جامع تری به نام آشپزخانه های صنعتی پدید آمدند و سیر پخت غذا از مطبخ به این واحدها انتقال یافت.
آشپزخانه صنعتی
براساس قوانین و استانداردها، آشپزخانه صنعتی شامل واحدهای مختلفی است که با همکاری هم روند آماده سازی غذا را از تهیه مواد اولیه تا تولید، ارسال و توزیع میسر می کنند. این همکاری براساس یک سیستم اصولی که مبتنی بر پیشگیری و ردیابی مخاطرات احتمالی است، انجام می شود.
نیل به اهداف در یک آشپزخانه در نتیجه عملکرد صحیح کاربران حاصل می شود. به منظور بهره وری در زمان، تفکیک فضایی براساس نیاز کاربران ضروری است.
هنگام طراحی آشپزخانههای صنعتی یا تجهیزات آشپزخانه صنعتی برای مراکز بهداشتی مانند بیمارستانها که به صورت کامل در صفحه تجهیزات آشپزخانه بیمارستان به آن پرداختیم و مکانهایی که انزوای محیطی و بهداشت عمومی در آن ها بسیار مهم است مانند شرکتهای پتروشیمی، نفت و گاز باید به رعایت استانداردهای بین المللی برای کیفیت تجهیزات و تمیزی آشپزخانه توجه شود. چیدمان و طراحی آشپزخانه صنعتی از نکات ضروری و قابل توجه است که در این مقاله، قصد داریم به صورت کامل آن را بررسی کنیم؛ بنابراین همراه مطبخ آرا باشید تا این نکات را برایتان بازگو کنیم.
تکنیکهای کنترل سلامت، فرآیند تولید، تجزیه و تحلیل ریسک و روش های کنترل نقاط بحرانی با استاندارد HACCP که اولین بار توسط ناسا و ارتش ایالات متحده آمریکا برای حفاظت از غذای فضانوردان استفاده شد و اصول عملیاتی از جمله الزاماتی هستند که طراحان تجهیزات اشپزخانه صنعتی موظف به رعایت آن هستند. توجه فرمایید که این قوانین توسط سازمان WHO و FAO تنظیم میشود.
ایران نیز از تاکیدات کنونی سازمانهای بین المللی و ملی بهداشت بر اجرای استانداردهای غذا و سلامت انسان مستثنی نیست و وزارت بهداشت، حساسیت ویژهای در رعایت بهداشت غذا و آشپزخانههای صنعتی مثل تجهیزات آشپزخانه رستوران دارد. پیش از هر چیز، پیشنهاد میکنیم که صفحه تجهیزات آشپزخانه هتل را هم مطالعه کنید.
کارفرمایان و مهندسان مشاور، همواره در فکر نحوه تهیه و توزیع غذای سرد و گرم در مجتمعهای خدماتی بزرگ مانند مجتمعهای تجاری، بیمارستانها، فرودگاهها، ساختمانهای اداری، هتلها، رستورانها و غیره با رعایت اصول و استاندارد آشپزخانه صنعتی هستند.
قوانین مهم برای تجهیزات آشپزخانه صنعتی
- انتخاب مکان ایده آل برای راه اندازی آشپزخانه صنعتی و مشخص کردن نوع آشپزخانه مورد استفاده (فست فود یا رستوران سنتی و…)
- انتخاب نوع منو غذا مانند سرد یا گرم، غذای آماده، پیش غذا، دسر و…؛ حتی تعداد افرادی که در طول شیفتهای آشپزخانه غذا مصرف میکنند نیز بسیار مهم است
- زمان مناسب برای آماده سازی و سرو غذا
- گردش کار منطقی در آشپزخانه و اجتناب از تداخل فعالیت پرسنل موجود در آشپزخانه
- شناسایی مکان مناسب برای ورود و خروج مواد اولیه و خام و پیش بینی زیرساختهای مورد نیاز برای تامین و توزیع مواد اولیه و خام؛ توجه فرمایید که این دو نکته بسیار مهم هستند
- دسته بندی مواد اولیه بر اساس تاریخ انقضا و شرایط نگهداری
- وجود امکانات سردخانه برای نگهداری مواد اولیه فاسد شدنی از جمله محصولات تازه مانند لبنیات، گوشت، مرغ، ماهی و میگو
- برآورد نیاز به تاسیسات ذخیره سازی (انبار) و تهیه مواد خام با دوام یا طول عمر بالا از جمله برنج، آرد، لوبیا، پیاز، سیب زمینی، روغن، ادویهجات، ترشیجات و سبزیجات خشک
- برآورد میزان فضای مورد نیاز در آشپزخانه برای کارمندان و نیروهای کنترل و تضمین کیفیت غذا
- فراهم کردن مناطق مورد نیاز کارکنان عملیاتی برای دوش گرفتن و تعویض لباس (اتاق رختکن)
- تامین مناطق و تجهیزات مانند فریزرهای ایستاده و خوابیده برای ذخیره سازی منظم و موقت مواد خام فرآوری شده
- تخمین مقدار فضا و تجهیزات مورد نیاز برای تهیه مواد اولیه جهت طبخ غذا
- پیش بینی مکانها و وسایل مورد نیاز برای پخت و پز، سرخ کردن، دم کردن، آبکشی و نصب هود برای تهویه هوای آلوده آشپزخانه و بخارات ناشی از تجهیزات پخت و پز
- تهیه قفسات و کابینتهایی با دیوارهای فولادی ضد زنگ و ضد خش به همراه میز کار مرکزی آشپزخانه
- تخمین مقدار فضا و ماشین آلات مورد نیاز برای تولید یخ و نوشیدنیهای گرم و سرد
- تهیه تجهیزات برای توزیع مواد غذایی مانند خطوط سلف سرویس
- برآورد حوزهها و ابزارهای مورد نیاز برای پرداخت وجه و صندوقداری
- در دسترس بودن مناطق و ابزار برای جمع آوری، جابجایی و تمیز کردن قابلمهها، تابهها و سایر وسایل آشپزخانه
- تهیه یک سالن غذاخوری (محل مناسبی که مشتریان می توانند در آن غذا بخورند)
- تامین ابزارهای مورد نیاز برای تشخیص و سرکوب آتش سوزی به صورت خودکار و دستی
- طراحی سیستمهای مکانیکی ساختمان مانند سیستم تهویه مطبوع در آشپزخانه یا سالن پذیرایی، سیستم تهویه در آشپزخانه برای خروج بخارات یا گرمای اضافی حاصل از پخت و پز برای دادن هوا تازه و راحت به کارکنان آشپزخانه، سیستم تامین سوخت برای خنک کننده و سیستمهای گرمایش (اتصالات لوله گاز یا سوخت مایع)، ذخیره و توزیع آب سرد و گرم بهداشتی و دفع فاضلاب
- طراحی سیستمهای برق ساختمان مانند سیستم روشنایی، منبع تغذیه، تابلو برق، اعلام حریق، آسانسور یا پله برقی
تجربه نشان داده است که باید قبل از بررسی اصول طراحی تجهیزات اشپزخانه صنعتی، موقعیت مورد نظر را که در آن همه چیز قرار می گیرد، بررسی کنید؛ به این معنا که همه چیز بر اساس موقعیت مناسب تنظیم شده باشد. به طور معمول، این چیزی است که سرآشپزها و صاحبان رستوران باید بیشتر روی آن تمرکز کنند.
آشنایی با فرآیند پخت در آشپزخانه صنعتی
فرآیند پخت در آشپزخانه صنعتی؛ این روزها بازار راه اندازی آشپزخانه صنعتی رو به رشد است و میزان افتتاح آشپزخانه صنعتی رستوران و کافی شاپ ها به شدت بالا رفته است اما راه اندازی اشپزخانه صنعتی فقط به این دو تا ختم نمی شود و مکان های زیر هم به آشپزخانه صنعتی احتیاج دارند که در زیر به آن ها اشاره می کنیم:
- سازمان ها، ارگان ها و شرکت های خصوصی
- آشپزخانه صنعتی بیمارستان ها
- آشپزخانه صنعتی هتل ها
به طور کلی مرحله پخت در آشپزخانه ها، پس از عبور مواد خام و مواد اولیه از واحدهای آماده سازی آغاز می شود که در کشورمان ایران، مرحله پختو طبخ به سه دسته تقسیم می شود:
- ایرانی
- فرنگی
- فست فود
مهمترین قسمت پخت ایرانی، طبخ و آماده سازی انواع برنج است که در کنار آن واحدهایی هم برای طبخ انواع کباب، خورش و خوراک وجود دارد. برای پخت غذاهای خاص مانند بره یا ته چین نیز از دستگاه های مخصوص استفاده می شود. این دستگاه ها می توانند ادواتی بسیار ساده و دستی باشند و یا کاملا اتوماتیک (برای حجم بالا) باشند.
بدیهی است که هر چقدر مقدار غذا افزایش یابد، نیاز به استفاده از دستگاه های صنعتی هم بیشتر می شود و اتوماسیون کردن (اتوماتیک) پخت، نقش موثرتری را در آشپزخانه ایفا می کند. لوازم و دستگاه هایی که در این نوع پخت می تواند استفاده شود، عبارتند از:
- انواع اجاق گاز صنعتی دو، سه و چهار ردیفه
- انواع کباب پزهای سنتی و کباب پزهای اتوماتیک
- انواع دیگ پلوپز صنعتی
- دمکن و بخارپز
- لوازم مورد نیاز برای صاف کردن برنج
- انواع اجاق گاز تابه گردان
- انواع سیستم ها و تجهیزات آماده سازی
- انواع تجهیزات نگهداری غذا
- انواع تجهیزات شستشو مثل ماشین ظرفشویی صنعتی
پخت فرنگی در آشپزخانه صنعتی
این نوع از پخت، دامنه وسیعی دارد و انواع مختلفی از شیوه های طبخ را شامل می شود مثل فرانسوی، ایتالیایی، ژاپنی و… را در برمی گیرد. در این نوع پخت به شعله های مستقیم و فرهای متعددی نیاز است. لوازم مورد استفاده در این نوع پخت عبارتند از:
- انواع اجاق های چهار شعله فردار
- انواع اجاق های گریل و اجاق های نیم گریل
- انواع اجاق گازهای لاوستون
- انواع سرخ کن ها
- انواع تجهیزات پخت ترکیبی و سیستم های آماده سازی
- انواع تجهیزات نگهداری غذا
- انواع تجهیزات شستشو مثل ماشین ظرفشویی صنعتی
پخت فست فود در آشپزخانه صنعتی
در این نوع پخت، غالبا از تجهیزات کمتری نسبت به سایر آشپزخانه های صنعتی استفاده می شود. چنانچه مرغ یکی از غذاهای اصلی باشد، نیاز به خرید فرهای خارجی خواهد بود اما سایر اقلامی که در فست فودها استفاده می شوند، غالبا ایرانی هستند و از تولید کننده های تجهیزات آشپزخانه صنعتی در کشورمان تهیه می شود. لوازم مورد استفاده در این نوع پخت عبارتند از:
- انواع گریل
- انواع سرخ کن
- انواع فر پیتزا پز در ظرفیت های متفاوت
- انواع سیستم ها و تجهیزات آماده سازی
- انواع تجهیزات شستشو مثل ماشین ظرفشویی صنعتی
سرو و تحویل غذا در آشپزخانه صنعتی
پس از اماده شدن غذا، نوبت به سرو و توزیع آن می رسد. در این مرحله خدمات بسیار متنوع هستند؛ از فرستادن غذای آماده به اشپزخانه های جانبی گرفته تا ارسال آن به واحدهای پذیرایی؛ همچنین این امکان وجود دارد که غذا به صورت بسته بندی به واحدهای دیگر یا مستقیما به دست مصرف کننده برسد.
بدیهی است که در این مرحله کنترل دما غذا در کنار کیفیت آن، از اهمیت زیادی برخوردار است. لوازمی که در این مرحله از کار استفاده می شوند، عبارتند از:
- انواع گرم نگهدارنده ها
- انواع کانتر گرم و بنماری
- انواع کانترهای گرم رویه مسطح
- انواع ترولی ها
شستشو در آشپزخانه صنعتی
در پایان، ظروف مورد استفاده در طی مراحل تولید و طبخ یا سالن های پذیرایی باید شسته شوند و در جای مخصوص خود قرار گیرند. این اقلام عبارتند از: ظروف تمام استیل، دیگ ها، سیخ ها و سایر وسایل مثل قاشق و چنگال که نیاز به شستشوی مجدد دارند. لوازمی که در این مرحله از کار استفاده می شود، عبارتند از:
- انواع ماشین ظرفشویی یا ماشین ظرفشویی صنعتی در ظرفیت های مختلف
- انواع ماشین سیخ شور
- انواع سینک و وان های شستشو
در اینجا چرخه کار روزانه در یک آشپزخانه صنعتی ساده به پایان رسیده و سیکل جدیدی از فعالیت برای روزهای آتی، به همین منوال آغاز می شود. امیدوارم با این توضیحات مختصر لزوم بخش بندی در آشپزخانه و همچنین نوع کاربری کالاهای مورد نیاز در هر بخش، برای مصرف کنندگان آشکار شده باشد.
اصول ایمنی در آشپزخانه صنعتی
امنیت و ایمنی در آشپزخانه صنعتی، موضوع بسیار مهمی است که مالکین آشپزخانه صنعتی هتل، آشپزخانه صنعتی بیمارستان و آشپزخانه صنعتی رستوران و حتی تولید کننده تجهیزات آشپزخانه صنعتی باید این موارد را بدانند. قبل از اینکه بخواهیم در مورد اصول ایمنی در آشپزخانه صنعتی چیزی بگوییم، باید ابتدا تعریفی از ایمنی را بدانیم.
تعریف ایمنی: پیشبینی اقداماتی است که در طی آن از خطر آسیبدیدگی جانی و ضرر و زیان مادی پیشگیری میشود؛ در واقع با رعایت اصول ایمنی در آشپزخانه صنعتی، شرایط یا موقعیتی ایجاد میشود که به حذف حادثه یا به حداقل رساندن آثار و عوارض آن منجر ميگردد. به عبارت ديگر، هر چه میزان حوادث کاهش یابد، آسیب دیدگی جانی و مالی ناشی از آن کمتر و ایمنی در آشپزخانه صنعتی افرایش پیدا میکند.
از مهمترين دلايل در باب پرداختن به اين مساله، ميتوان به حفظ جان يک انسان اشاره نمود که گاهی در يک آشپزخانه صنعتی به علت ناآگاهی فرد و استفاده نادرست از يک وسیله مثلا اجاق گاز صنعتی در معرض خطر قرار ميگيرد؛ علاوه بر آن، عدم رعايت صحيح پروسه مصرف در برخی مواقع منجر به خسارات مالی نيز ميگردد.
علل بروز مساله و حوادث، از دو ديدگاه کاربر و تولید کننده تجهیزات آشپزخانه صنعتی قابل بررسی است:
- کم سوادی، بي توجهی، تنبلی و عادات اشتباه کاربران
- پیچیدگی تجهیزات آشپزخانه صنعتی و عدم درج دستورالعمل استفاده بر روی محصول و يا عدم نصب نشانگرها و علايم راهنما در راستای سهولت استفاده از تجهيزات آشپزخانه صنعتی توسط طراح.
پيامدهاي مثبت: افزايش امنيت جانی کاربران، حفظ سرمايه مالي کارفرما، تسريع در روند کار که منجر به افزايش بهرهوری و ارائه خدمات با کيفيت بهتر است.
پيامدهاي منفی: ايجاد هزينه برای کارفرما، اخراج کاربران بياحتياط، کم سواد و….
ایمنی در آشپزخانه صنعتی: ایمنی پرسنل
به منظور بهداشت و ایمنی در آشپزخانه صنعتی میبایست به نکات زیر توجه گردد:
- تمیز کردن فضای آشپزخانه به منظور جلوگیری از رشد باکتریهای بیماریزا و بیماریهای ناشی از پسماندهای مواد غذایی
- شستشو مکرر دستها و ظروف و سطوح آماده سازی و همچنین مواد غذایی
- بهرهگیری از تجهیزات مناسب جهت کمک در هنگام حمل و بلند نمودن ظروف سنگین و داغ غذا
- عدم رها نمودن چاقوها و ابزار تیز در درون سینک پر از آب
- پاک نمودن سطوح کف آشپزخانه از سرریزها و پسماندهای غذایی جهت جلوگیری از لغزندگی
- دور نگهداشتن مواد قابل اشتعال از اجاق گازهای صنعتی و سیستمهای پخت به منظور جلوگیری از اشتعال
- بازرسی و سرویس نمودن اجاق گازهای صنعتی و سیستمهای پخت در بازه زمانی مشخص
- انتخاب مکان مناسب (دور از جریان باد) و مطابق با استاندارد جهت چیدمان اجاق گازهای صنعتی و تجهیزات پخت
- در صورت استنشاق بوی گاز از روشن نمودن کلیدهای برق، فندک، کبريت و هواکش خودداری نموده و به آرامی و در صورت امکان با پا برهنه در محیط حرکت کنيد و به سرعت گاز و برق ساختمان را قطع نموده و از حوله مرطوب جهت تخلیه گاز محیط استفاده نمایید.
- اطمینان از خاموشی تجهیزات پس از اتمام کار
- آشنایی و یادگیری اصول ایمنی و کمکهای اولیه توسط کلیه افراد در آشپزخانه صنعتی
- اطمینان از استاندارد تجهیزات آشپزخانه صنعتی در هنگام خرید
- آموزش دستورالعمل و نحوه استفاده صحیح از تجهیزات آشپزخانه صنعتی و ابزار به کاربران
- جانمایی درست نشانگرها و محل کلیدها
- عدم استفاده از دستمال آغشته به روغن در حین کار
استانداردها و ایمنی در آشپزخانه صنعتی
سطوح کف: ایزوله کردن کف آشپزخانه با استفاده از عایق رطوبتی، استفاده از سنگ، سراميک و کف پوش مخصوص
سطوح دیوار: برای ایمن شدن دیوارها در برابر رطوبت، عایق رطوبتی کف را تا 80 سانتیمتر از دیوارها بالا میبرند و همچنین برای پوشاندن دیوارها از سنگ، سرامیک یا کاشی و رنگ قابل شستشو و مخصوص استفاده میشود.
سطوح سقف: به منظور پوشاندن سقف میبایست از رنگ یا مصالح قابل شستشو که جاذب رطوبت نباشند، استفاده کرد.
پنجره و تهویه: پنجره به منظور انتقال جریان هوا و نور طبیعی خورشید است که طول استاندارد آن نباید از 2 متر تجاوز نماید و البته در آشپزخانههای صنعتی به دلیل برهم خوردن سیرکوله و ایجاد جریان به وسیله مکش هودها باید از باز نمودن پنجرهها جلوگیری کرد.
تاسیسات آشپزخانه صنعتی: برق، گاز، فاضلاب و آب سرد و گرم برای ماشین ظرفشویی، دستشویی، سینکها و حمام در آشپزخانه صنعتی ضروری است. بهترین حالت برای طراحی، قرارگیری تاسیسات مختص هر وسیله در نزدیکترین محل برای اتصال به وسیله و نیز پیشبینی به موقع بر اساس طرح و پلان است.
هر کدام از تاسیسات برقی میبایست دارای پریز جداگانه باشند؛ از دیگر نکات مهم در برخی از این تجهیزات، قرار دادن یک سیم سوم جهت اتصال به زمین است.
دمای آشپزخانه صنعتی: دمای آشپزخانه باید مطلوب و مناسب با کار و فعالیت افراد باشد؛ همچنین متناسب با اقلیم باید از وسایل گرمایشی و سرمایشی جهت مطلوب نگه داشتن دما استفاده نمود؛ به طور مثال دمای محیطهای آمادهسازی و نگهداری پایینتر از فضای پخت باشد.
سیستم اطفاء حریق: جهت تشخیص و اعلام وقوع حریق میبایست حس گرهای حرارتی در سقف و در خروجی هواکش نصب گردد؛ همچنین نصب دمبرهای اتوماتیک ضد حریق در کانالهای هوای تازه و اگزوز که کار جلوگیری از سرایت آتش به سایر فضاها را انجام میدهد.
جهت اطفاء حریق استفاده از تجهیزات زير توصیه میشود:
- جعبه آتش نشان متصل به دو سیم خشک و تر، مجهز به شیلنگ با طول 25 متر، شیر قطع و وصل، لانس و نازل آتش نشانی
- کپسولهای چرخدار 50 کیلو گرمی پودر خشک و 30کیلو گرمی گاز CO2
- کپسولهای قابل حمل 12 کیلو گرمی پودر خشک و 6کیلو گرمی گاز CO2
- پتوهای اطفاء حریق به ابعاد 120 در 180 سانتیمتر
این سیستمهای جدید اگر بر اساس تستهای استاندارد متداول ساخته و نصب نشده باشند، ممکن است صلاحیت کافی نداشته باشند. به منظور اصلاح فرایند و افزایش ایمنی میبایست، توزیعکنندگان تجهیزات حریق، صاحبان آشپزخانهها، نمایندگان شرکتهای بیمه و مامورین اجرای قانون با یکديگر تعامل و همکاری داشته باشند.
استاندارد و ایمنی تجهیزات آشپزخانه صنعتی
قبل از هر چیز به بررسی طراحی اصولی طراحی آشپزخانه صنعتی ميپردازیم:
- کاربری آشپزخانه از نظر تولید غذای سرد يا گرم
- نوع غذای تولید شده (ایرانی , رژیمی , فرنگی و….)
- مدت زمان قابل قبول جهت پخت و سرو غذا
- گردش کار منطقی در آشپزخانه صنعتی
- تعیین محل مناسب جهت ورود و تخلیه مواد اولیه
- پیشبینی امکانات توزیع و تحویلگیری مواد اولیه
- دستهبندی مواد اولیه از لحاظ شرایط نگهداری و تاریخ مصرف
- پیشبینی امکانات سردخانهای جهت نگهداری مواد اولیه فاسد شدنی مانند گوشت، مرغ، ماهی، میگو، لبنیات، سبزيجات، میوه، تخم مرغ و…
- پیشبینی امکانات انبار و ذخیرهسازی مواد اولیه ماندگار مانند برنج، آرد، حبوبات، پیاز، سیبزمینی، روغن، ادويهجات، سبزیجات خشک شده و…
- پیشبینی امکانات حمل و جابهجایی مواد اولیه و غذاهای پخته شده بین فضاهای آشپزخانه
- پیشبینی فضاهای لازم جهت پرسنل اداری و عوامل کنترل کیفیت
- پیشبینی فضاهای لازم جهت استحمام و تعویض لباس پرسنل عملیاتی
- پیشبینی فضاهای لازم جهت تجهیزات پخت، سرخکن و دمکنی و آبکشی
- پیشبینی تجهیزات نگهداری روزانه و موقت مواد اولیه آماده شده مانند یخچال ایستاده، صندوقی و نگهداری سیخهای کباب
- پیشبینی قفسه، آویزها و میزهای کار ضدزنگ و ضدخش جهت نگهداری کارد، ملاقه و سایر لوازم جانبی مورد نیاز در آمادهسازی و پخت غذا
- پیشبینی فضاها و تجهیزات سرد توزیع غذا
- پیشبینی فضاها و تجهیزات جمعآوری و انتقال و شستشوی دیگ و پاتیل
- پیشبینی فضاها و تجهیزات جمعآوری و انتقال و شستشوی ظروف کثیف
- پيشبينی تجهيزات و سردخانههای مورد نياز جهت نگهداری و دفع زباله
- پيشبينی تجهيزات لازم جهت اعلام و اطفاء حریق اتوماتیک و دستی
- طراحی تاسيسات مورد نياز جهت ذخیرهسازی و توزیع آب سرد و گرم بهداشتی
- طراحی تاسيسات مورد نياز جهت تخليه هوای آلوده از فضای آشپزخانه به خارج ساختمان
- طراحی تاسيسات مورد نياز جهت جمعآوری و دفع فاضلاب چرب
- طراحی تاسیسات مورد نیاز جهت تامین هوای تازه و تهویه مطبوع فضای آشپزخانه
آگاهی از کاربری تجهيزات و نحوه استفاده مناسب از آنها، با توجه به هزينه های قابل توجه توليد تجهيزات و سيستمهای آشپزخانه صنعتی، نه تنها باعث ايمنی تجهيزات و جلوگيری از خسارات مالی میگردد بلکه حفظ جان کاربران و تسريع در انجام کار را نيز به دنبال دارد.
درست است خريداران چنين تجهيزاتي به خصوص صاحبان هتلهای بزرگ به دنبال بهترين و معروفترين وسایل با هزینههای متعادل هستند اما در هنگام خريد تجهيزات آشپزخانه صنعتی علاوه بر اطلاعات مندرج در بروشورهای شرکت توليد کننده، بايد ويژگیهای کالا را به دقت مورد بررسی قرار داده و از ظرفيتها و کاربردها و استانداردهای ايمنی سيستمهای مذکور اطلاع يابند.
در ادامه باید گفت که تجهيزات آشپزخانه صنعتی هر يک اصول، ابعاد و استانداردهای مخصوص به خود دارند که رعایت این اصول به حفظ ایمنی کاربر و محيط کمک میکند، برخی از این استانداردها شامل ابعاد استاندارد متناسب با نوع کاربری و مبتنی بر اصول مهندسی عوامل انسانی است و متریال مناسب مانند استنلس استیل 304 به جهت داشتن استانداردهای بهداشت جهانی و رعایت ایمنی در بخشهای الکتریکی و مکانیکی تجهیزات مانند استفاده از سنسورها، هشداردهندهها، شیرهای کنترل، ترموستات، محافظها، پوشش بدنه بخشهای مکانیکی و جایگیری صحیح و متناسب با تاسیسات و اصول چیدمان هر وسیله که آب و برق و گاز و… مخصوص به خود را دارد.
اين تجهيزات بر اساس محدوده فضای کاربری شامل:
1- انبارها : محل نگهداری مواد فاسد نشدنی نظیر حبوبات، چاشنیها، ادويهجات، سیبزمینی و پياز
انبار به عنوان بخشی از آشپزخانه، خود شامل:
- سکوهای نگهداری کیسههای برنج
- قفسههای نگهداری سیب زمینی
- چلیکهای حمل حبوبات
- کابینت
- میز کار
- میز برنج پاک کن
- ترازوی رومیزی
2- سردخانه : محل نگهداری مواد فاسد شدنی نظیر انواع گوشت، لبنیات، سبزيجات، سیفیجات و میوهها
سردخانه ها بنا به کاربریهای مختلف دارای دماهای متفاوتی است. انواع سردخانههایی که در آشپزخانه صنعتی مورد استفاده قرار مي گيرند، عبارتند از:
سردخانه عمومی:
اين نوع سردخانه با درجه حرارت داخلی 40 درجه فارنهايت، جهت نگهداری لبنیات، سبزيجات، سیفیجات، میوه ها، تخم مرغ و انواع نوشیدنیها مورد استفاده قرار ميگيرد. سطح مورد نياز اين نوع سردخانه معادل 4 مترمربع به ازای هر 1000 وعده غذا در روز لحاظ ميگردد.
سردخانه گوشت تازه:
اين نوع سردخانه با درجه حرارت داخلی 34 درجه فارنهايت، جهت نگهداری گوشت و مرغ و ماهی و ميگو تازه مورد استفاده قرار ميگيرد. سطح مورد نياز اين نوع سردخانه معادل 6 مترمربع به ازای هر 1000 وعده غذا در روز لحاظ ميگردد.
سردخانه گوشت منجمد:
اين نوع سردخانه با درجه حرارت داخلی صفر درجه فارنهايت، جهت نگهداری گوشت و مرغ و ماهی و ميگو منجمد مورد استفاده قرار ميگيرد. سطح مورد نياز اين نوع سردخانه معادل 1000 کيلوگرم به ازای هر متر مربع لحاظ ميگردد.
سردخانه روزانه:
اين نوع سردخانه با درجه حرارت داخلی 40 درجه فارنهايت، جهت نگهداری مايحتاج روزانه مورد استفاده قرار ميگيرد و محل آن نزديک به فضای مرکزي آشپزخانه در نظر گرفته ميشود. سطح مورد نياز اين نوع سردخانه معادل 1.5 متر مربع به ازاء هر 1000 وعده غذا در روز لحاظ ميشود.
سردخانه زباله:
اين نوع سردخانه با درجه حرارت داخلی 44 درجه فارنهايت جهت نگهداری موقت زبالهها، پسماندهای غذا و مواد زائد قسمتهای آمادهسازی مورد استفاده قرار ميگيرد. ظرفيت اين نوع سردخانهها ميبايست حداقل برای 24 ساعت ذخيرهسازی زباله طراحی شود که البته با در نظر گرفتن روزهای تعطيل بهتر است حجم محاسبه شده در ضريب اطمينان 1.5 ضرب گردد .سطح مورد نياز اين نوع سردخانه معادل 2.5 متر مربع به ازاء هر 1000 وعده غذا در روز لحاظ ميشود.
3-آماده سازي مواد اوليه:
آمادهسازی مواد اولیه یکی دیگر از مراحل و بخشهای آشپزخانه صنعتی است که خود شامل اجزا و تجهیزات مخصوص به خود است. مواد اولیه ورودی به آشپزخانه باید قبل ورود به فرایند پخت با ترولی, از محل انبارها و سردخانهها به محل آمادهسازی حمل شده و در آنجا آماده گردد. عمليات آمادهسازي شامل مواردی چون شستشو، ضدعفونی، پوست کندن، پاک کردن، خرد کردن، ورقه کردن، خلال کردن، چرخ کردن، مخلوط کردن، سيخ زني و… است.
محل فضاهای آمادهسازی باید در مجاورت انبارها و سردخانهها واقع شود تا انتقال مواد اوليه بين اين دو محل تداخلی با فرايند پخت غذا ايجاد ننمايد؛ همچنین در هر يک از بخشهای آمادهسازی مواد اوليه بايد چيدمان تجهيزات، ميزهای کار، ميزهای جداسازي و سينکهای شستشو به گونهای طراحی شود که مواد اوليه از مرحله ورود تا خروج يک مسير يک طرفه و بدون برگشت را طی نمايد؛ زيرا برگشتهای غير ضروری موجب تداخل پرسنل و در نتيجه کندي کار واحتمال ريختن مواد از ظروف حامل خواهد شد. فضاهای آماده سازی از نظر نوع کاربری به 3 گروه تقسیم میشود:
- آمادهسازی برنج و حبوبات
- آمادهسازي سبزيجات و سالاد
- آمادهسازی گوشت، مرغ و ماهی
تجهيزات مورد نياز در بخش آماده سازي برنج و حبوبات عبارتند از:
- ميزهای کار با رويه فولادی
- لگنهای شستشو
- تانک متحرک جهت حمل و خيساندن برنج
- ميز پاک کن برنج
- قفسههای ديواری
تجهيزات مورد نياز در بخش آماده سازی سبزيجات و سالاد عبارتند از:
- دستگاه سيب زمينی پوست کن
- دستگاه مخلوط کن
- دستگاه سبزی خرد کن
- تانک متحرک حمل و شستشو مواد
- سبدهای متحرک حمل سبزی
- لگنهای شستشو
- ميزهای کار با رويه فولادی
- ميزهای کار با رويه چوبی یا تفلون
تجهيزات مورد نياز در بخش آمادهسازی گوشت و مرغ و ماهی عبارتند از:
- تخته ساطور
- چرخ گوشت
- يخچال ايستاده
- يخچال سيخهای کباب
- ماشين سيخ گیر کباب کوبيده
- ترازوی دو ميزی
- تانک متحرک حمل و شستشو مواد
- لگنهای شستشو
- قفسههای ديواری
- ميزهای کار با رويه فولادی
- ميزهای کار با رويه چوبی یا تفلون
4- سکوهای پخت غذا:
اين سکوها از نظر نوع کاربری به چهار گروه اصلی تقسيم ميشوند که عبارتند از:
- سکوهای پخت، آبکش و دمکنی برنج
- سکوی پخت سوپ، خورش و آش (اجاق گازهای زمینی – دیگ صنعتی مخصوص)
- سکوی سرخ کن (اجاق گاز ۴ شعله فردار – اجاق گاز گریدل – تابه گردان – سیب زمینی سرخ کن)
- سکوی پخت کباب (کباب پز اتوماتیک و ریلی)
5- تخليه هوای آلوده توسط هود:
برای خروج و تخليه هوای گرم و مرطوب و آغشته به چربی از فضا باید از هود استفاده شود. کلاهک هود از ورق آلومينيوم یا استنلس استیل به ضخامت 1 ميليمتر ساخته ميشود. هودها بایستی به صافیهای چربی گير، چراغهای تونلی و افشانکهای آتش نشانی مجهز باشند. ابعاد افقی سطح زيرين هود از مساحت سکوی پخت تبعيت کرده و ارتفاع آن حدود 60 سانتیمتر است. ارتفاع نصب سطح زيرين هود نسبت به کف تمام شده آشپزخانه معمولا 180-200 سانتیمتر لحاظ ميگردد.
6- تهيه نوشيدنی های سرد و گرم:
معمولا نوشیدنیها از نوع سرد و گرم در آشپزخانه تهیه و سرو ميگردد. نوشيدنيهایی که باید به صورت سرد مصرف شود مانند انواع نوشابهها و آبميوهها در سردخانه عمومی و سردخانه روزانه با دمای 40 درجه فارنهايت نگهداری ميشود.
7-توزيع خوراک آماده و تجهيزات سلف سرويس:
در آشپزخانههای صنعتی باید فضايي مناسب جهت توزيع خوراک آماده پيشبيني گردد.
فضای توزيع باید دارای مساحت کافی وتجهيزات لازم جهت نگهداری، طبقهبندی و تحويل انواع خوراک گرم و سرد به سلف سرويس رستوران، اتاقهای هتل، آبدارخانههای مستقر در بخشهای اداری و… باشد.
8- شستشوی ظروف کثيف:
ظروف کثيف پس از جمع آوری از سالن رستوران توسط ترولیهای حمل ظروف به فضای شستشو منتقل ميگردد.
9- کمکهای اوليه:
به منظور کمک رسانی به پرسنل شاغل در آشپزخانههای صنعتی در هنگام بروز سوانح باید چند شيپ کمکهای اوليه به شرح ذيل در فضای آشپزخانه تعبيه گردد:
- جعبه کمک های اوليه سبک
- جعبه کمک های اوليه حرفه ای
- اتاق کمک های اوليه
لزوم يک طرح بهينه برای ایمنی در آشپزخانه صنعتی
دستيابی به يک طرح بهينه برای ایمنی در آشپزخانه صنعتی، مستلزم همکاری و همفکری مهندس طراح تاسيسات مکانيکی و مهندس طراح صنعتی و مهندس معمار و شرکت توليد کننده تجهيزات آشپزخانه است و حتی توصيه می شود در صورت امکان با برگزاری جلسات فنی از نظرات سر آشپزهای باتجربه و کارآزموده به عنوان مصرف کنندگان اصلی نيز بهره گرفت؛ همچنين مراجعه و استفاده از کتب مرجع طراحی در اين خصوص بسيار موثر خواهد بود که معتبرترين و بهترين آنها مربوط به انجمن گان ايالات متحده آمريکا است.
بسياری از شرکتهای معتبر سازنده تجهيزات آشپزخانه با اصول علمی طراحی آشپزخانههای صنعتی آشنا بوده و خود ارائه دهنده خدمات طراحی و مهندسی در اين زمينه هستند که بهرهگيری از خدمات مشاوره چنين شرکتهايی به دليل دارا بودن تجربههای متعدد نه تنها خالی از اشکال بوده بلکه توصيه می گردد.
توجه به نکات ذکر شده در ايجاد ايمنی و کاهش خطرات احتمالی، بهينه سازی، پيشبرد اهداف، افزايش بازدهی، کاهش مصرف انرژی، کاهش هزينههای اضافه و… موثر است.
علاوه بر اين، داشتن يکسری استانداردهای جهانی، ضريب اطمينان و امنيت را در اين سیستمها به حد برتر خود ميرساند که به اختصار به آنها می پردازيم:
HACCP
به معنای تجزيه و تحليل خط و کنترل نقاط بحرانی است و يک سيستم بهداشتی در مديريت کيفيت در صنايع غذايی محسوب ميگردد. با استفاده از آن نسبت به کيفيت بهداشتی فرآیندهای غذايی از توليدکننده اوليه تا مصرفکننده نهايی اطمينان حاصل میشود.
ISO 9001
سازمانها برای حفظ موقعيت بازار ملی و بینالمللی خود باید با هدف توليد محصول و همچنين استفاده از فرايندهای با کيفيت در بازار رقابت برای بهبود گام بردارند.
ISO22000
طراحی و اجرای سيستم مديريت ايمنی مواد غذایی در سازمان، تحت تاثير عوامل مختلف به ويژه خطرات ايمنی مواد غذايی، فرآوردههای فراهم شده و اندازه و ساختار سازمان قرار ميگيرد. در اين سيستم لازم است که سازمان از يک رويکرد فرايندی پويا و نظاممند به منظور تکوين سيستم مديریت ايمنی مواد غذايی استفاده نمايد.
خطرات ناشی از عدم رعایت ایمنی در آشپزخانه صنعتی توسط کاربر
بی احتياطی:
احتياط شرط عقل است و بسياری از حوادث در اثر بي احتياطی صورت ميپذيرد.
بی تجربگی:
اين عامل به طور مستقيم به نوع گزينش فرد برای کار در اين محيط و نيز کاری که به او محول ميشود ارتباط دارد. طبق نمونهگیری چرخش مهارت کار در محيط آشپزخانه نيز رتبهبندی دارد.
سوختگی و بریدگی:
بيشترين تعداد حوادث و آسيبها در اثر سوختگی ناشی از بخار، آب جوش، حرارت مستقيم و بريدگی با اجسام تيز است.
ابتلا به اختلالات ناشی از گرما:
سوختگی پوست و جوشهای گرمايی، گرمازدگی که همراه با علائم سر گيجه و درد در ماهيچههای پا و شکم و ضعف و خستگی، تغيير نبض، فشار خون است. بيشترين عوارض ناشی از بالا رفتن درجه حرارت آشپزخانهها در حين کار است.
عدم آگاهی از پروسه استفاده از تجهيزات:
بر اساس بررسیهای انجام شده اين عامل بيشتر در اثر کم سوادی و مبهم بودن بروشورهای مصرف برای کارگران است.
خطرات ناشی از عدم ایمنی در آشپزخانه صنعتی:
علت اين خطرات، غير اصولی بودن سيستم و تاسيسات آشپزخانه است و اکثر حوادث مربوط به نشت گاز، آب، آتشسوزی در اثر سيمکشیهای غير اصولی و برق گرفتگی، نداشتن تهويه مناسب برای کنترل هوای داخل، ارتفاع نامناسب سقف است.
خطرات ناشی از تجهيزات آشپزخانه صنعتی:
خطرات ناشی از تجهيزات به طور مستقيم با کيفيت آنها در تماس است. در بسياری از موارد حتی با وجود رعايت ايمنی از جانب کاربر، حوادث غير قابل پيش بينی مانند انفجار فرها، ترکيدن شيشههای فر به وجود می آيد و گاهی نيز عدم اتصال صحيح قطعات منجر به بروز خطرات غير قابل کنترل ميگردد.
عوامل ایجاد لغزندگی و جلوگیری از آن در کف آشپزخانه صنعتی
بر اساس تجارب و یافتههای علمی، هر آنچه که اصطکاک بین دو سطح را از بین ببرد، باعث ایجاد لغزندگی میشود؛ این تعریف یا تعبیری است که قبل از هر چیزی باید در نظر داشت و به بررسی آن در محیط و کف آشپزخانه صنعتی پرداخت.
آشپزخانه صنعتی، یکی از محلهایی است که بیشترین آمار لغزیدن و حوادث ناشی از سر خوردن را دارد و طبق گزارشات آماری، بیشترین تعداد این حوادث مربوط به افرادی است که بالاترین تردد را در فضای آشپزخانه دارند (خدمه و پرسنل آشپزخانه صنعتی) و متاسفانه اکثرا عوارض دراز مدتی را برای شخص آسیب دیده به دنبال دارد.
عوامل تاثیرگذار در لغزندگی و سر خوردن در کف آشپزخانه صنعتی
قبل از هر چیز، اصلا باید بدانید که چه عواملی باعث لغزندگی و سر خوردن پرسنل در آشپزخانه صنعتی میشود که در ادامه به صورت موردی آنها را معرفی میکنیم:
- میزان اصطکاک کف آشپزخانه صنعتی
- نحوه نظافت محیط
- نحوه نامطلوب نگهداری از پوشش کف
- میزان رطوبت کف آشپزخانه صنعتی
- نوع پوشش کف آشپزخانه صنعتی
- وجود مواد لغزنده روی سطح
- نوع کفش یا پوشش پا در حین کار
- سرعت تردد در محیط
- حجم کار بیش از حد و در پی آن کاهش دقت کار
مواردی که در فوق معرفی شدند، بیشترین عوامل ایجاد لغزندگی در کف آشپزخانه شناخته شدهاند؛ چه بسا بنا به نوع آلودگی و روند کار گمان میرود که میزان سر خوردن به نوع کاربری آشپزخانهها نیز وابسته باشد. بر اساس تحقیقات صورت گرفته بر روی چندین نوع از آشپزخانهها، مشخص شد در صد حوادث سر خوردن در آشپزخانههای سنتی، بیشتر از آشپزخانه مکانیزه است.
عوارض سر خوردن در آشپزخانه صنعتی
بعد از عوامل ایجاد لغزندگی، حالا باید بدانید که در صورت سر خوردن پرسنل در اشپزخانه صنعتی، چه اتفاقاتی شما را تهدید میکند و چه عوارضی دارد:
- شکستگی و کشیدگی تاندونها
- سوختگی و بریدگی
- آسیب های ستون فقرات
- ضرب دیدگی و کوفتگی
گاهی شدت این عوارض به قدری میتواند زیاد باشد که منجر به آسیبهای جبران ناپذیر یا حتی نقص عضو شود. آنچه که مسلم است، در چنین شرایطی باید راهکارهایی برای جلوگیری یا کاهش بروز خطر و برابر قوانین و دستورالعملهایی که توسط واحدهای ایمنی و بهداشت محیط کار تدوین میشود، در دست داشت.
راهکارهای پیشنهادی جهت کاهش لغزندگی کف آشپزخانه صنعتی
حال نوبت این رسید که بدانیم با چه راهکارهایی میتوانیم لغزندگی و سر خوردن در آشپزخانه صنعتی را کاهش دهیم تا از عوارضی که بالاتر آنها را معرفی کردیم، جلوگیری کنیم:
استفاده از محلول های ضد لغزش کاشی و سرامیک
این محصول به دو صورت در صنعت کاشی و سرامیک مورد استفاده قرار میگیرد. یکی از این روشها، استفاده مستقیم از محلول و مواد ضد لغزش در حین ساخت کاشی و سرامیک است که به نسبت از روش دوم، دوام و ماندگاری بیشتری دارد. روش دوم هم به کارگیری محلول به صورت جداگانه و اسپری کردن آن روی سطح کف سرامیک یا کاشی است؛ همانطور که گفتیم، این روش دوام کمتری دارد.
در هر دو صورت با ایجاد آجهای ریز میکروسکوپی باعث حبس هوا بین کفش و سطح کف سرامیک میشود و سبب ایجاد اصطکاک شده؛ به همین دلیل از سر خوردن جلوگیری میکند.
استفاده از کاشی و سرامیک با سطح آجدار و خشن
برآمدگیهای روی این نوع از کاشی و سرامیکها سبب ایجاد اصطکاک بین کفش و کف کاشی و سرامیک میشود که از لغزش و سر خوردن جلوگیری میکند.
نهایتا با اجرای راهکارهای محیطی و تدوین قوانین ایمنی که قبلا به آن اشاره شد، آنچه که به طور مستقیم برای تکمیل عوارض سر خوردن باقی میماند، احتیاط، دقت و استفاده از لباس و پوششهای متناسب با فضای کار توسط خود اشخاص است که میتواند از بروز بسیاری از این حوادث جلوگیری کند.
بهداشت محیط در آشپزخانه صنعتی و رستوران
بهداشت محیط در آشپزخانه صنعتی و رستوران یک امر مهم و اساسی است که برای جلوگیری از مشکلات و پلمپ شدن کسب و کارتان باید نکاتی که در این مقاله عنوان میکنیم را حتما رعایت کنید؛ بنابراین با ما همراه باشید تا نکات لازم برای بهداشت محیط در آشپزخانه صنعتی را با شما در میان بگذاریم.
بهداشت محیط در آشپزخانه صنعتی: کارکنان
- کارکنان باید دارای کارت بهداشت با تاریخ معتبر باشند و در معرض دید بازرسان بهداشت قرار بگیرد.
- کلیه پرسنل و کارکنانی که در مراکز تهیه، تولید، طبخ و توزیع غذا اشتغال دارند، موظفند در کلاسهای ویژه بهداشتی که از طرف مدیر بهداشت تعیین میشود، شرکت کنند.
- متصدیان و کارکنان موظفند موارد بهداشت فردی را کاملا رعایت کنند.
- کارکنان موظفند ناخنها، موی سر و صورت خود را کوتاه و تمیز کنند.
- کارکنان باید روپوش و کلاه رنگ روشن و تمیز بپوشند.
- باید وسایل شخصی خود را در کمد انفرادی نگهداری کنند.
- قبل از شروع کار، در صورت تغییر نوع کار و بعد از توالت، دستان خود را با اب و صابون بشویند.
- در هنگام آماده سازی، طبخ و توزیع غذا باید از دستکش استفاده کنند.
- شستن دست در محل دستشویی ممنوع است.
- برای خشک کردن دستها، از دستمال کاغذی یا دست خشک کن برقی استفاده شود.
بهداشت محیط در آشپزخانه صنعتی: محل پخت و توزیع غذا
- محل پخت و توزیع، باید از مکانهای آلوده به دور باشد و شرایط پخت باید به گونهای باشد که برای قسمتهای مجاور آن مزاحمتی ایجاد نکند.
- فضای پخت و توزیع، باید با تعداد کارگران و حجم کار متناسب باشد.
- سقف باید صاف به رنگ روشن و بدون درز و ترک خوردگی باشد.
- در صورتی که غذاخوری و آشپزخانه جداسازی شده باشد، دیوارهای آشپزخانه باید تا ارتفاع سقف با کاشی یا سرامیک به رنگ روشن و دیوارهای سالن غذاخوری تا ارتفاع ۱۲۰ سانتی متر با سنگهای صیقلی، سرامیک یا کاشی و بعد از آن تا ارتفاع سقف با کاشی یا سرامیک به رنگ روشن قابل شستشو پوشیده شده باشد و چنانچه محل طبخ از سالن پذیرایی جداسازی نشده باشد، کلیه دیوارها باید از کف تا سقف با کاشی یا سرامیک به رنگ روشن باشند.
- دیوار آبدارخانه، انبار مواد غذایی، محل نگهداری میوه جات و سبزیجات، حمام، دستشویی و رختشویخانه باید از کف تا سقف کاشی یا سرامیک به رنگ روشن باشند.
- کف محل پخت باید صاف، بدون ترک خوردگی، همواره قابل شستشو و از نوع سنگ و… باشد و ضمنا لغزنده نبوده و دارای شیب مناسب به طرف کف شوی باشد.
- درهای ورود و خروج باید از نوع خود بسته شو بوده و کلیه دربها و پنجرههای بازشو باید به توری ضد زنگ مجهز باشند.
- ساخت دیوارها، درها و پنجرهها طوری باشد که مانع از ورود حشرات شود.
- روشنایی محل پخت با در نظر گرفتن پنجره و چراغ کافی به نحو مطلوب تامین گردد.
- آب مصرفی باید مورد تایید مقامات بهداشت باشد.
- کلیه اماکن، مراکز و کارگاههای مشمول این دستورالعمل باید دارای سیستم جمع آوری و دفع بهداشتی فاضلاب، مورد تایید مقامات بهداشتی باشد.
- وضعیت و تعداد توالت و دستشویی متناسب با پرسنل و مراجعین باشد.
- اجرای بهسازی محیط و مبارزه فیزیکی یا شیمیایی با حشرات و چوندگان موذی به نحوی که هیچ آثاری از آنان مشاهده نشود.
- محل پخت باید دارای تهویه موثر بوده و بر روی اجاق گازهای صنعتی، هود مناسب نصب گردد.
- رستوران و آشپزخانه صنعتی باید دارای وسایل گرمایشی و سرمایشی کارآمد باشد.
- کف آشپزخانه صنعتی باید روزانه با محلول ضد عفونی کننده شستشو گردد.
- دستگاه سوخت و نوع مواد سوختنی باید به گونهای باشد که احتراق به صورت کامل انجام گیرد.
- محل شستشو و نگهداری ظروف باید در مجاورت محل پخت ولی مجزا و مستقل از آن باشد. جهت شستشو ترجیحا از ماشین ظرفشویی اتوماتیک و در غیر این صورت از ظرفشوییهای ۳ مرحلهای استفاده شود.
- چیدمان و نگهداری ظروف و تجهیزات اشپزخانه صنعتی و وسایل باید به گونهای باشند که خطر سقوط وجود نداشته باشد.
- ورود افراد متفرقه به آشپزخانههای صنعتی ممنوع است.
- جهت نگهداری از مواد غذایی فاسد نشدنی باید یخچال، فریزر و سردخانه و گرمخانه متناسب با حجم کاری و منطبق با شرایط و ضوابط بهداشتی وجود داشته باشد.
- توزیع غذا باید به گونهای باشد که باعث ازدحام مراجعین و اتلاف وقتشان نشود.
- با توجه به تعداد مراجعین در غذاخوری، تعدادی از پرسنل با چرخ دستی مناسب، ظروف غذا سرو شده را جمعآوری و در همان حال سطوح میز را برای مراجعین بعدی تمیز کنند.
- حداکثر دما داخل اماکن نباید بیشتر از ۳۰ درجه سانتی گراد باشد.
- استعمال دخانیات در آشپزخانه صنعتی ممنوع است.
بهداشت محیط در آشپزخانه صنعتی: انبار مواد غذایی و سردخانه
- مساحت انبار و سردخانه باید با حجم موادی که ذخیره میشود، متناسب باشد.
- دیوارها، کف و سقف باید مطابق با استانداردهای بهداشتی باشد.
- دربها و کلیه پنجرههای بازشو باید سالم و قابل شستشو و مجهز به توری ضد زنگ باشند.
- انبار باید دارای روشنایی کافی باشد ولی از تابش مستقیم نور خورشید بر روی مواد غذایی جلوگیری گردد.
- انبار باید به هواکش برقی متناسب با فضای آن مجهز باشد و حداکثر دمای انبار مواد غذایی ۲۵ درجه سانتی گراد باشد.
- انبار، یخچال و سردخانه باید مجهز به دماسنج سالم، چراغ خطر و دستگیره ایمنی باشد.
- کلیه موادی که در انبار، یخچال و سردخانه نگهداری میشوند باید بر روی قفسههایی از جنس ضد زنگ، قابل شستشو و با ارتفاع ۳۰ سانتی متر از کف قرار بگیرند.
- برای نگهداری مواد غذایی فاسد شدنی به تعداد کافی یخچال و فریزر تامین شود.
- به منظور جلوگیری از احتمال فساد مواد غذایی در اثر قطع برق، باید سردخانه مجهز به برق اضطراری باشد.
- قبل از قرار دادن میوهها و سبزیها در یخچال باید آنها را ضد عفونی کرد.
- نظافت و شستشوی داخل یخچال و سردخانه باید به طور مرتب انجام شود.
- از قرار دادن مواد غذایی به طور مستقیم و بدون داشتن ظرف مناسب در داخل یخچال و سردخانه جلوگیری شود.
- کارکنان برای ورود به بخش داخل سردخانه از کفش مخصوص استفاده کنند.
- قفسهبندی و چیدمان باید به گونهای باشد که فضای کافی بین اجناس وجود داشته باشد.
- ورود افراد متفرقه به انبار مواد غذایی ممنوع است.
- از نگهداری ظروف خالی در داخل انبار باید جلوگیری شود.
- موادی نظیر حبوبات و غلات باید در ظروف مقاوم در مقابل رطوبت و نفوذ حشرات نگهداری شود و امکان برقرای تهویه طبیعی در نحل نگهداری آنها وجود داشته باشد.
- مواد غذایی خورنده نظیر سرکه، آبلیمو در ظروف شیشهای و مقاوم در برابر خورندگی، نگهداری گردد.
- طراحی انبار آرد و شکر باید مورد تایید مقامات بهداشتی باشد.
- مواد شیمیایی باید به طور مناسب برچسبگذاری و از مواد غذایی دور گردد.
- از قرار دادن مواد غذایی در کف سردخانه خودداری شود.
- مواد غذاییها باید گروهبندی شوند و در سردخانهها، یخچالها و فریزرها در یک طبقه قرار گیرند.
- مواد گوشتی باید در سردخانهها با دمای زیر صفر نگهداری شوند.
- قرار دادن مواد غذایی پخته و خام، شسته و نشسته در کنار هم در یخچال ممنوع است.
- برای نگهداری مواد غذایی در سردخانه، از پوشش پلاستیکی که کاملا سطح ماده غذایی را پوشانده باشد، استفاده گردد.
بهداشت محیط در آشپزخانه صنعتی: مواد غذایی
- کلیه مواد اولیه و آماده باید دارای مجوز بهداشت و پروانه ساخت باشد؛ استفاده از مواد فله ای ممنوع است.
- گوشتهای قرمز باید دارای مهر کشتارگاه باشند و گوشتهای سفید از کشتارگاههای مورد تایید سازمان دامپزشکی تهیه شود.
- کلیه گوشتهای مصرفی، پس از انتقال به آشپزخانه باید بلافاصله از هر گونه مواد زائد و اضافی پاک شود.
- مواد غذایی منجمد، بعد از ذوب شدن با هوای معمولی باید بلافاصله مصرف شود و از انجماد مجدد آن خودداری گردد.
- نان در نایلونی تمیز با در محافظ قرار گیرد.
- برای انتقال ماست از ظروف دردار استفاده شود.
- یخ مورد استفاده باید از مقامات مورد تایید بهداشتی تهیه شود.
- مواد گوشتی و سبزیها در سردخانه از یکدیگر مجزا نگهداری شود.
- با توجه به فساد سریع گوشت چرخ کرده، باید این مواد همواره در یخچال و در دمای کمتر از ۴ درجه سانتیگراد و به مدت ۱۲ ساعت نگهداری شود.
- میزان دمای یخچال باید بین ۱ تا ۴ درجه سانتیگراد و حداقل دمای فریزر ۱۸ تا ۲۴ درجه زیر صفر باشد.
- برای ممانعت از فرسودگی یخچال و فریزرها، باید از قرار دادن این وسایل در محیط گرم آشپزخانه خودداری کرد.
- جهت سرخ کردن مواد غذایی از روغنهای سرخ کردنی و برای بقیه مصارف از روغنهای مایع استفاده شود.
- استفاده از جوش شیرین برای تولید مواد غذایی ممنوع است.
- جهت خرد کردن گوشت و سبزی از تخته های جداگانه استفاده شود.
- استفاده از چرخ گوشت جهت خرد کردن سبزی ممنوع است.
- قبل از استفاده از کنسرو، قوطی آن باید در حرارت غیر مستقیم به مدت ۱۵ دقیقه جوشانده شود.
- استفاده از ابزار مناسب مانند انبر و… برای برداشتن مواد غذایی الزامی است.
- هیچگاه از آب سرد یا گرم برای باز کردن یخ گوشت و فرآوردههای گوشتی یخ زده استفاده نشود.
- سیخهای کباب پس از انجام کار، شستشو، سمباده یا اسکاچ زده شود و پس از ضد عفونی و آبکشی، به طور عمودی در ظرف مخصوص قرار گیرد.
- از هیچ خوراک ماندهای برای وعده های بعدی استفاده نشود.
- نمک مصرفی باید از نوع نمک یددار باشد و در ظروف در بسته و دور از نور نگهداری شود.
- میوه و سبزیجات باید سالم باشد و به طور صحیح شسته و ضد عفونی شود.
- کلیه مواد غذایی نباید بیش از ۲ ساعت در دمای ۴ تا ۶۰ درجه سانتیگراد قرار گیرد.
بهداشت محیط در آشپزخانه صنعتی: ظروف و ابزارهای مورد نیاز
- جعبه کمکهای اولیه با وسایل مناسب در آشپزخانه صنعتی نصب شود.
- وسایل اطفا حریق به تعداد کافی و در محلهای مناسب نصب گردد.
- ظروف باید غیر پلاستیکی و از جنس شیشهای یا استیل ضد زنگ باشد.
- استفاده از ظروف و وسایل غیر مجاز نظیر مواد بازیافتی، چوبی، سربی و مسی طبق دستورالعمل و تشخیص کارشناس ممنوع است.
- استفاده از روزنامه و کاغذهای بازیافتی ممنوع است.
- ظروف پس از شستشو باید در جای مخصوص به طور عمودی قرار گیرند تا خشک شوند.
- ابزار و وسایلی که برای پوست کندن، مخلوط کردن و خرد کردن مواد غذایی استفاده میشود، نباید درز و شکافی داشته باشند.
- پس از هر بار استفاده از تخته مخصوص خرد کردن گوشت و سبزی، باید شسته شود و روی سطح آن نمک پاشیده شود.
- مواد شوینده و پاک کننده مصرفی باید استاندارد بوده و دارای پروانه ساخت باشد.
- کلیه یخچالها و فریزرها باید هفتهای یکبار برفک زدایی و شستشو شوند.
- اسفنجهای شستشو باید بعد از پایان کار روزانه، شستشو و ضدعفونی شود.
- برای جاروها، تی و وسایل نظافتی، محل مناسبی برای نگهداری در نظر گرفته شود.
بهداشت محیط در آشپزخانه صنعتی: بازرسین بهداشت
- بازرسین بهداشت در صورت مشاهده مواد غذایی فاسد، آن مواد را غیر قابل مصرف اعلام کرده و با صورت جلسهای اقدام به انهدام موارد مذکور خواهند کرد.
- بازرسین در صورتی که فردی را شناسایی کنند که حضور و نحوه کار آنان به دلیل عدم رعایت موازین بهداشتی، ممکن است باعث ایجاد مشکلات بهداشتی شود، از ادامه کار آنان جلوگیری به عمل خواهند آورد.
- اماکن مرتبط با این دستورالعمل موظف به اجرای بخشنامههای صادره از سوی مقامات بهداشتی در شرایط خاص است.
مرجع: سایت بهداشت محیط ایران
نکات مهم برای راه اندازی آشپزخانه صنعتی استاندارد
- سادگی و ساده بودن روند کار
- گردش استاندارد و مناسب مواد اولیه جهت طبخ غذا
- رعایت استاندارد بهداشت در فضای کاری، سالن طبخ یا همان آشپزخانه و بهداشت فردی پرسنل
- دسترسی آسان و نظارت به اشپزخانه صنعتی
- بهرهوری هرچه بهتر از فضا آشپزخانه صنعتی
پیشنهادات بیشتر در مورد طراحی و تجهیزات آشپزخانه صنعتی
- برای هر کارمندی که در یک شیفت کار میکند، فضای آشپزخانه صنعتی باید حداقل ۱۰ متر مربع باشد
- هنگام طراحی چیدمان آشپزخانه صنعتی باید به تمام نکات توجه کرد؛ رعایت جریان کار مداوم از نقطه ورود مواد اولیه تا نقطه شستن ظروف کثیف و تخلیه زباله باید در نظر گرفته شود
- باید توجه داشته باشید که سطح نهایی کف آشپزخانه ۹۲ سانتی متر کمتر از ارتفاع اجاق گاز است
- در آشپزخانههای صنعتی ارتفاع سقف کاذب باید حداقل ۲۶۰ سانتی متر بالاتر از کف اشپزخانه صنعتی تکمیل شده باشد
- در بالا محل آماده سازی، پخت و پز و پذیرایی، نصب سقفهای کاذب ساخته از بلوک های عایق صوتی پر از شیشه یا پشم سنگ ممنوع است
- فاصله معمولی کف آشپزخانه تا هود، ۱۹۰ سانتی متر است. اگر آشپزخانه بالاتر یا کمتر از این فاصله باشد، ارتفاع هود صنعتی یا موقعیت نصب باید تنظیم شود
- مسیرهای تردد بین وسایل آشپزخانه باید حداقل ۱۰۰ سانتی متر عرض داشته باشد
- از سرگیری مسیرهای ترافیکی بین تجهیزات آشپزخانه باید حداقل ۲۲۰ سانتی متر ارتفاع داشته باشد
- فولاد ضد زنگ، چوب، ورق های پلاستیکی سخت یا سنگ باید مواد تشکیل دهنده هر سطحی باشد که مستقیما با مواد غذایی در تماس است
- استفاده از سطوح فولادی یا گالوانیزه در مجاورت غذا به دلیل سمی بودن فلز روی و احتمال خوردگی ناشی از ترکیبات اسیدی یا قلیایی در مواد غذایی ممنوع است
- توصیه میشود آب گرمی که برای شستشوی سینکها استفاده میشود تا ۱۱۰ درجه فارنهایت گرم شود
نحوه چیدمان تجهیزات آشپزخانه صنعتی
در چیدمان و طراحی اشپزخانه صنعتی چهار مرحله وجود دارد که باید این چهار مرحله را حتما انجام دهید:
- برنامهای تهیه کنید که شامل تمام زمینههای اولیه ضروری باشد
- محاسبه فضا اختصاص داده شده برای پرسنل و تجهیزات، محاسبه حداقل و حداکثر تعداد کارگران مورد نیاز برای هر بخش
- ابزار و مواد مورد نیاز برای هر بخش را مشخص کنید
- ایجاد طرح و طراحی های دکوراسیون و چیدمان
بخش های مختلف آشپزخانه صنعتی
یک آشپزخانه صنعتی باید به بخش های کوچکی تقسیم شود که در ادامه این بخش ها را برایتان می نویسیم:
- محوطه اصلی آشپزخانه
- بخش پخت و پز را می توان جدا کرد از بخش اصلی
- بخش شستشو
- بخش آماده سازی
- بخش استراحت و رختکن پرسنل
- انبار یا اتاقی برای نگهداری مواد غذایی و تجهیزات
قیمت تجهیزات آشپزخانه صنعتی
برای دریافت لیست قیمت تجهیزات آشپزخانه صنعتی لطفا با کارشناسان مطبخ آرا در تماس باشید.
خرید تجهیزات آشپزخانه صنعتی
برای خرید تجهیزات آشپزخانه صنعتی از مطبخ آرا می توانید از طریق سایت اقدام به تکمیل فرم ثبت سفارش نمایید و یا با کارشناسان ما در تماس باشید.
آماده سازی غذا در آشپزخانه صنعتی
بدون شک، اگر طعم و کیفیت غذاهای شما متفاوت و عالی باشد، عامل موفقیت رستوران یا آشپزخانه صنعتی شما می شود. تجهیزات آماده سازی غذا در آشپزخانه صنعتی، یکی از عواملی است که در بهتر بودن طعم غذای شما دخیل است اما توجه کمتری هم به آن شده است.
اگر شما در حال راه اندازی یک رستوران هستید، یکی از تصمیمات مهمی که باید بگیرید، انتخاب تجهیزات آماده سازی است. شما به تجهیزات اشپزخانه صنعتی با کیفیتی نیازمندید که در برابر استفاده مداوم، مقاوم باشد و مثل روز اول کار کند. انتخاب صحیح تجهیزات مورد نیاز برای اشپزخانه، می تواند کارایی و بهره وری رستوران را افزایش دهد. هر چه تجهیزات آماده سازی در آشپزخانه صنعتی شما تکمیل تر باشد، امکام پخت و پز شما هم حرفه ای تر می شود. به طور کلی تجهیزات آماده سازی غذا را این گونه تعریف کرد:
به تمامی تجهیزات و وسایلی که برای آماده سازی مواد اولیه غذاها (بریدن، خرد کردن، پوست کردن، اسلایس کردن و…) به کار می رود، تجهیزات آماده سازی غذا می گویند.
پس از انبار كردن، مواد مورد نیاز سازمان توسط مسئولان ذیربط بررسی و به انبار اعلام میشود. متصدیان انبار نیز به نوبه خود مواد لازم را در مقادیر مورد نیاز آماده و در اختیار كاربران قرار میدهند. به منظور جلوگیری از هرگونه تداخل، آمادهسازی به بخشهای زیر تفكیك میشود:
آماده سازی غذا: آماده سازی گوشت قرمز
در این مكان، گوشت جهت پاكسازی اولیه و تفكیك، بررسی و با استفاده از ادوات مورد نیاز به اندازههای دلخواه تقسیم میشود؛ عملیاتی مانند چرخ كردن، تختهكاری و … نیز بخشی از عملكردهای این واحد است. تجهیزاتی كه در این مرحله استفاده میشود عبارتند از:
- میز كار با رویههای استیل، تفلون و چوبی
- تخته ساطور
- سینكهای دو لگنه
- یخچالهای نگهداری گوشت و كباب به همراه میكسرهای گوشت
- و سایر تجهیزاتی كه بسته به تخصصی بودن كار به این موارد اضافه میشود.
آماده سازی غذا: آماده سازی مرغ و ماكیان
در این قسمت همانند بخش قبل پیشنیازهایی برای پاكسازی، تفكیك و تقسیم مرغ و ماكیان لازم است. لیكن بهواسطه نوع كاربری و حجم خاص این مواد، نیاز به سینكهای شستشو یا وانهای ثابت و متحرك بیشتر به چشم میخورد. لوازمی كه در این بخش استفاده میشوند عبارتند از:
- میز كار با رویههای استیل، تفلون و چوبی
- تخته ساطور
- سینكهای دو لگنه
- یخچالهای نگهداری مرغ و ماكیان
آماده سازی غذا: آمادهسازی ماهی و دریاییها
در این قسمت به دلیل امكان تداخل بو در طعم و مزه برای تفكیكپذیری باید اهمیت خاصی قائل شد. در این مكان بسته به نوع ماهی، میگو یا سایر موجودات دریایی به سینكها و وانهای متعددی نیاز است. وجود یخچالهای نگهداری نیز اهمیت بالایی پیدا میكند؛ بنابراین لوازمی كه در این بخش استفاده میشوند عبارتند از:
- میز كار با رویههای استیل، تفلون و چوبی
- تخته ساطور
- سینكهای دو لگنه
- یخچالهای نگهداری انواع ماهی و میگو
- ارهی استخوانبر
لازم به ذكر است كه در تمامی واحدهای آمادهسازی ایجاد كانالهای آبرو برای شستشو و نظافت روزانه ضروری است؛ همچنین نیاز به لوازمی مانند انواع ترولیهای حمل دیگ و مواد نیز باید در نظر گرفته شود.
تاثیر تجهیزات آماده سازی غذا در برندینگ رستوران
کیفیت غذا، تکریم مشتریان و به وجد آوردن آن ها با استفاده از ایده های خلاقانه، عواملی هستند که باعث برند شدن نام برخی از رستوران ها می شود. یکی از ایده های جدیدی که بسیار نیز رایج است، نوع تزئین و برش دادن غذاهای مختلف است که تمام این تفاوت ها را می توان با استفاده از تجهیزات آماده سازی ایجاد کرد. اگر شکل غذای شما متفاوت باشد، طبیعتا رابطه مستقیمی هم با نوع بسته بندی دارد که می توانید خلاقانه تر غذاها را بسته بندی کنید.
اهمیت تجهیزات آماده سازی غذا در موفقیت رستوران
برای اندازه گیری میزان اهمیت عوامل موثر در موفقیت رستوران یا فست فود باید در ابتدا اهداف خود را کاملا روشن کنید؛ سپس جایگاه تجهیزات آماده سازی غذا را در آن ها بیابید و متناسب با آن اقدام به خرید نمایید. قطعا افزایش فروش، بیشتر شدن تعداد مشتریان وفادار و رضایت و اعتماد آن ها، هدف هر رستورانی است.
بسیاری از آشپزخانه های صنعتی، مواد اولیه خود را به صورت کلی خرید می کنند و اقدام به آماده سازی آن ها برای یک مدت زمان خاص (مثلا یک هفته) می کنند. صاحبین رستوران از این روش برای بالا بردن سرعت تحویل غذاهای خود افزایش می دهند اما به تازگی ایده جدیدی پیاده شده که صاحبین رستوران، استفاده از مواد اولیه تازه را برای آماده سازی غذا ترجیح می دهند. تمام این پروسه را هم مقابل چشمان مشتری انجام می دهند؛ البته لازم به ذکز است که برای اجرای این ایده، باید از تجهیزات آماده سازی حرفه ای استفاده کنید.
مزایای تجهیزات آماده سازی غذا
- افزایش سرعت کار
- کاهش نیروی انسانی
- کاهش هزینه
- سهولت در انجام امور
- افزایش نظم و ترتیب در کار
- کاهش مصرف انرژی
- کاهش پرتی مواد غذایی
- افزایش بهره وری
معیارهای خرید تجهیزات آماده سازی غذا در آشپزخانه صنعتی
از آنجایی که خرید تجهیزات آماده سازی و پخت غذا جزئی از اولین مراحل راه اندازی آشپزخانه صنعتی است، باید برای انتخاب نوع تجهیزات آماده سازی غذا، تعداد دستگاه ها و همچنین هزینه های اولیه برنامه ریزی دقیق کرد که در ادامه به این موارد اشاره می کنیم:
- به چه وسایلی نیاز دارید؟
با توجه به اینکه در بدو شروع کار قصد دارید آشپزخانه صنعتی خود را در اندازه کوچک راه اندازی کنید، لازم است فقط و فقط وسایلی را بخرید که برای شروع کار نیاز ضروری به آن ها دارید. با افزایش سفارشات و در نتیجه افزایش درآمدتان می توانید دستگاه های بزرگتر و حرفه ای خریداری کنید.
- تناسب بین تعداد نیروهای انسانی و تجهیزات
در بسیاری از رستوران ها دیده می شود که تعداد نیروهای انسانی بسیار بیشتر از نیاز مجموعه است که کارهای معمولا ساده به آن ها سپرده می شود؛ در حالی که می توان با خرید دستگاه های اتوماتیک و تجهیزات آماده سازی غذا، وظایف آن ها را تخصصی تر کرده و کیفیت کار را بالاتر برد.
- هزینه ها را مدیریت کنید اما از کیفیت تجهیزات غافل نشوید
درست است که خرید تجهیزات آماده سازی حرفه ای، هزینه های شما در کوتاه مدت را بالا می برد اما باید در نظر داشته باشید که این تجهیزات منجر به ارائه غذا با کیفیت بهتر می شود؛ در نتیجه افزایش مشتریان و سود و بازگشت هزینه را به دنبال خواهد داشت و همچنین از هزینه هایی مثل تعمیرات یا تعویض دستگاه راحت می شوید.
- تجهیزات مورد نیاز خود را از فروشندگان معتبر خریداری کنید
هنگامی که شما تجهیزات آماده سازی غذا را از تولید کننده تجهیزات اشپزخانه صنعتی که معتبر است، تهیه کنید، خیالتان بابت کیفیت قطعات اولیه، استاندارد بودن ساخت و نوع برند آن ها آسوده خواهد بود. به راحتی می توانید دستگاه را هنگام خرید تست کنید و پشتیبانی مطمئن برای شرایطی که دستگاه دچار ایراد شد، داشته باشید.
سوالات متداول
نکات مهم برای راه اندازی آشپزخانه صنعتی چیست؟
سادگی و ساده بودن روند کار
گردش استاندارد و مناسب مواد اولیه جهت طبخ غذا
رعایت استاندارد بهداشت در فضای کاری، سالن طبخ یا همان آشپزخانه و بهداشت فردی پرسنل
دسترسی آسان و نظارت به اشپزخانه صنعتی
بهرهوری هرچه بهتر از فضا آشپزخانه صنعتی
برای دریافت لیست قیمت تجهیزات آشپزخانه صنعتی باید چه کار کنم؟
با کارشناسان مطبخ آرا در تماس باشید.